ډيمنشيا د اعصابو يو ډول ناروغي ده چې د انسان د ادراک قوه – يعنې فکر کول، حافظه او استدلال تر دې حده خرابوي چې انسان ته په ورځنيو چارو کې ستونزې پيدا کېږي. د ډيمنشيا ناروغان خپل جذبات نه شي کنترول کولای او شخصيت يې وخت په وخت بدلون کوي. ډېری شواهد دا خبره په ثبوت رسوي چې خواړه د دماغو له روغتيا او د ډيمنشيا د ناروغۍ له خطر سره مستقيمه رابطه لري. پياوړي ثبوتونه شته چې ښيي کمزوری غذايي رژيم د ډيمنشيا له ناروغۍ سره رابطه لري. کمزوری غذايي رژيم سربېره پر دې چې د دماغو د حجراتو د مړه کېدو لامل کېږي، د ادراک خرابوالی پيدا کوي او کله کله حتی عمر خوړلو کسانو ته د حافظې او پاملرنې ستونزې هم پيدا کوي. همدارنګه دا خواړه د وينې رګونه کمزوري کوي او خرابوي، د څه له امله چې د ادراک د قوې ظرفيت په خپله کمېږي.
يوې وروستۍ څېړنې دا موضوع نوره هم شاربلې او ښيي چې د خوړو يو خاص ډول د ډيمنشيا د ناروغۍ خطر زياتوي. د يوې نوې څېړنې پر بنسټ چې د امريکا د نيورولوژي د اکاډمي په طبي ژورنال ( the medical journal of the American Academy of Neurology) کې خپره شوې ده، ښيي چې هغه خلک چې ډېر پروسيس شوي خواړه يا ultra-processed foods کاروي، د هغه خلکو په نسبت چې دا خواړه لږ کاروي، د ډيمنشيا د ناروغۍ له لوړ خطر سره مخ دي. په پروسيس شويو خوړو کې غټه ستونزه دا ده چې د بورې، غوړو او مالګې مقدار په کې له حده زيات وي؛ خو پروټين او فايبر په کې بېخي لږ وي.
په ډېر پروسيس شويو خوړو کې لاندې خواړه شامل دي:
د دې څېړنې لپاره څېړونکو له UK Bio bank* (دا په برتانيا کې يو ډېر لوی ډيټابيس دی چې د برتانيې تقريبًا د نيم مليون خلکو روغتيايي معلومات په کې ثبت دي) څخه ۷۲۰۸۳ کسان مشخص کړل چې په برتانيا کې مېشت ول، دا کسان په متوسط ډول د د لسو کالو لپاره وڅارل شول، د څېړنې په پای کې ۵۱۸ نفره په کې د ډيمنشيا ناروغان راووتل.
د عمر، جنس، د ډيمنشيا د کورنۍ تاريخچې، د زړه ناروغۍ او نورو هغو فکتورونو چې د ډيمنشيا د ناروغۍ لامل کېدای شي، له تحليل وروسته څېړونکو دا پايله ترلاسه کړه چې په خوړو کې د هر لس سلنه ۱۰٪ د پروسيس شويو خوړو له اضافه کېدو سره په خلکو کې د ډيمنشيا د ناروغۍ خطر پنځه ويشت سلنه ۲۵ ٪ زياتېږي. کله چې په دوی کې د ډېرو خطرناکو خوړو مطالعه وشوه، ګاز لرونکي خواږه مشروبات يې په سر کې وو، ورپسې خواږه خواړه او بيا ډېر پروسيس شوي لبنيات په ترتيب سره يو په بل پسې راغلل.
د څېړنې ليکوال، ډاکټر هويپينګ لي، چې د چين په تيانجن طبي پوهنتون کې استاد دی، وايي: «ډېر پروسيس شوي خواړه خلکو ته اسان او خوندور ښکاري، خو دا د انسان د غذايي رژيم معيار تباه کوي. په دې خوړو کې ډېر نور اضافه شوي شيان او نور ماليکولونه چې يا له پيک څخه جدا شوي وي يا د حرارت پر مهال توليد شوي وي، موجود وي چې دا ټول نورو څېړنو هم ښودلې چې په فکر کولو او د حافظې په مهارتونو منفي اغېزه لري. زمونږ څېړنې نه يوازې دا وښودله چې ډېر پروسيس شوي خواړه د ډيمنشيا د ناروغۍ سره اړيکه لري، بلکې دا يې هم وښودله چې که چېرته مونږ د دې خوړو پر ځای روغتيايي خواړو وخورو، د دې ناروغۍ خطر ډېر کمېږي.»
هغه خواړه چې د ډيمنشيا د ناروغۍ خطر کمولای شي
دا خواړه د شخص د ماغي روغتيا ښه کوي او د ډيمنشيا د ناروغۍ خطر يې کموي. د برتانيې د زړه د بنسټ(British heart foundation) مطابق په دې خوړو کې لاندې شيان شامل دي:
Be the first to comment