داسې چاپېریال کې فلسفي، مفکر او عالم ته اړتیا پېښېږي، چې د ټولنې په ټولنیزو، اقتصادي او سیاسي مسایلو خبر وي، خلک پرې پوه کړي او داسې افکار او نظریات وړاندې کړي چې په رڼا کې یې مسایل وپېژندل شي او حل لارې یې ولټول شي.
د ژبې د تاریخ او پېدايښت په اړه په نړۍ کې ډير بحثونه شوي دي او د ژبې د پېدایښت او ودې په اړه بېلې بېلې نظریې منځ ته راغلي دي.
له دې څېړنو څو موخې وې.
د الفاظو تاریخي حیثیت دانساني تمدن پټې خواوې را برسېره کولی شي.
په نړۍ کې د انسان دموجودیت او رامنځته کېدو په اړه د جوړو شويو مفکورو او عقیدو سمه شننه کېدل.
رادو جان چې اصلي نوم یې (رادها) و د امیر امان الله خان د مالیې وزیر، دیوان نرنجنداس لور وه. د هغه د زېږېدو کره نېټه مو پېدا نه شوه کړای خو کولای شو و وایو چې د امیر حبیب الله خان د دورې په وروستیو کې یې سترګې نړۍ ته پرانیستې دي او د امیر حبیب الله خان د سلطنت په دوران کې یې د تنکي پېغلتوب خوږې ورځې په شا پرېښې وي.
یوټوپیا، ارمانښار یا مدينه فاضله یوه ادبي اصطلاح ده. د یوټوپیا په نوم د لومړي ځل لپاره انګرېز لیکوال او سیاست پوه سرتوماس مور یو کتاب ولیکه او د یوټوپیا کلمه چې نوموړي له يوناني ريښې څخه له ځانه جوړه کړې وه، اصلن دوه خبرو ته پکې پام شوی و:
لکه څرنګه چې خواهشات او غوښتنې د انسان بورې تړلې اړتياوې او شيان دي، د همدې له آمله ددې اړتياوو معلومول او اندازه کول لا محدود دي، د انسان چې کله يوه غوښتنه پوره شي، او په وختي توګه سرته ورسيږي، نو سمدلاسه د انسان په فطرت کې بله غوښتنه رامنځته کې.ي، کله چې دا غوښتنه هم پوره شي، نو د درېيمې غوښتنې تقاضا د انسان په زړه او دماغو کې راټوکيږي، او په همدې څېر انساني غوښتنې يوه نه ختمېدونکې کړۍ او سلسله ده، چې د انسان تر مرګه به دده په فطرت کې په دوامداره توګه چليږي.
سوداګریزې اړیکې له هغه فعالیتونو څخه عبارت دي چي تجارت په ډګر کې د دوو اړخوونو او اشخاصو تر منځ تبادله او د افهام او تفهيم وسيله ګرځي البته نوموړي فعاليتونه ډول ډول موخې او مقاصد له ځان سره وړي چي په پوهني, علم تجربو اونور و ”اړینو ضروري”توکو باندي استواره وي. سوداګریزي اړیکي دهغه اوږده جال د پروسي یوه لړۍ ده چی د نړۍ په ګوټ ګوټ کې په مختلفو ډولونو اواشکالو غوړیدلي او هرڅوګ یی د خپلو موخو د ترلاسه کولو لپاره په کار راوړي.
کېنټ کېټ په 1968م کال کې د متضاد/متناقض حکمونو په نوم کتاب ليکلی دی، چې وروسته يې په 2002م کال
رواني روغتیا هغه روغتیا ده؛ چې تاسې سره د ورځینیو فشارونو او ننګونو پر وړاندې مرسته کوي،
الله عز وجل فرمایې: وَمَا جَعَلَ عَلَیۡكُمۡ فِی ٱلدِّینِ مِنۡ حَرَجࣲۚ (الحج: ۸۵) تاسې لپاره په دین کې سختي نه ده پیدا کړی شوې.
لکه څرنګه چې د هرې ټولنې وګړي د یو لړ بدو عاداتو درلودونکي دي همدا ډول زموږ د ټولنې وګړي هم بدبختانه له یو لړ ناسمو دودونو او همدا ډول د بدو عاداتو درلودونکي دي.
یو له هغو ناسمو عادتونو چې په ځانګړي ډول ځوانان یې لري هغه د ټوکو په اړه ناسم پوهاوی او ذهنیت دی چې نن سبا زموږ خلک یې په ډېریو مجالسو کې د یو او بل د سپکاوي او تحقیر په نیت کوي.
ټولنیزې رسنۍ نن سبا زموږ د ژوند مهمه برخه جوړوي او د ګټو سره سره زیات زیانونه هم لري چې تاسې ټول به یې حتمن له ګټو او زیانونو خبر یاست خو یوه مهمه موضوع هغه پر ټولنیزو رسنیو روږدیتوب او له حده زیاته کارونه یې ده.
باډي لنګويج، چې پښتو ژباړه ېې د بدن د غړو ژبه ده، د موثرې او اغيزناکې وينا پۀ تراسراوي کې، د ويناوالانو پۀ ځانګړې توګه د سترو او مشهورو ويناوالانو پۀ ويناوو کې، ډېر څرګندېږي. باډي لنګويج د وينا روح او موسيقي ده او پرته لۀ دې به مو وينا ډېره بې خونده، سسته او د پيغام لۀ انتقال څخه بې برخې وي، که مو باډي لنګويج منظم او د وينا د متن لۀ الفاظو سره موافق او سم و، نو وينا مو بريالۍ او پۀ مقابل لوري باندې لۀ تاثير څخه خالي نۀ ده.
