ډینګي ویروس څه شه دی ؟
کوم اغراض او علایم را منځته کوي؟
تشخیص، درملنه او مخنیوې یې څه دی؟
ډینګي ویروس
د میاشې څخه پیدا کیدونکې ویروسې ناروغي ده چې په دی نیږدی کلونو کې د WHO په ټولو سیمو کې په چټکۍ سره خپره شوي ناروغې ده . د ډینګي ویروس د ښځینه میاشو لخوا په عمده ډول د ایډیس ایجپټي (Aedes aegypti ) ډولونو څخه لیږدول کیږي. دا میاشي د چکونګونیا ، یلو فیور او زیکا ویروسونو ویکتور یا لیږدونکی هم دې.
د ډینګي تبه چې د ماتو هډوکو تبی په نوم هم پیژندل کیږي د میاشې څخه راپیدا کونکې انتان دی چې د ایډیس (ډینګې) میاشې لخوا رامنځته کیږې
نښې یې له حفیف څخه نیولې تر شدید پورې دي. کوم شدید علایم چې منځته رواړی ډینګي شاک سنډروم (DSS) او د ډینګي هیمرجیک تبه (DHF) په نوم یادیږې. چې په دی حالات کې ناروغ باید روغتون کې بستر کړل شې
د ناروغیو کنټرول او مخنیوي مرکز (CDC) د راپور له مخې هرکال 400 ملیونه خلک په دې ناروغۍ اخته کیږي.
*اغراض او علایم Sing and Symptoms
نښې نښانې د ناروغۍ شدت پورې اړه لري.
#د Mild ډینګي تبه
نښې نښانې کولای شې د میاشې د چیچلو څخه اووه ورځې ورسته رامنځته شې.
چې پدې کې لاندی اغراض او علایم شامل دي:
* د غضلاتو خارښت او مفصلونو درد
* په بدن رش چې کله راڅرګندیږې او کله غیبیږې
* لوړه درجه تبه
* شدید سردرد
* د سترګو شاته درد
* کانګې او زړه بدوالی
اغراض او علایم معمولا د یوې اونۍ وروسته ورک کیږي ، او Mild حالات ډینګی په شدیدي یا وژونکو اختلاطاتو بدلیږې.
#ډینګو هیمرجیک تبه (DHF)
په لومړي سر کې د DHF نښې ممکن Mild وي ، مګر دا په تدریجي ډول په څو ورځو کې خراب حالات سرایت کوی. په بیله بیا د ډینګي Mild اغراض ممکن د داخلي وینې بهیدنې سبب وګرځې.
#ډینګي شاک سنډروم (DDS)
DSS د ډینګي یوه شدید حالات دی.چې وژونکی هم کیدای شي.
د Mild ډینګي تبه اغراضو سربیره ناروغ شاید لاندی اغراض ولري:
* د معدې شدید درد
* په ناڅاپي توګه یا په تیزۍ سره د وینې فشار غورځیدل
* سخته وینه بهیدل
* دوامداره کانګې
که چیرته یې درملنېه ونشې نو د مړیني لامل کیدای شي.
*تشخیص (Diagnosis )
د ډینګي تبې اغراض او علایم د یو شمیر نورو ناروغیو ته ورته دي ، لکه محرقې تبه او ملاریا. چې ځینې وخت یې تشخیص کول سخت وي
ډاکټر باید د ناروغ څخه د اغراضو ، علایم او د شخص طبي او سفر تاریخچه باید ارزیابی کړي چې ځینې وخت باید د وینې څینې مایعنات تر سره شي
*درملنه Treatment
د تبې لپاره باید Paracetamol او د خونریزۍ د مخنیوې لپاره باید
Non-steroidal anti-inflammatory drugs
(NSAIDs), ( aspirin or ibuprofen(
په شدید حالات کې باید
* intravenous (IV) fluid
* که چیرته ناروغ د خولې د لاری درمل نشې اخیستې
* blood transfusion
#مخنیوی (Prevention)
تر اوسه یې هیڅ واکسین ندی کشف شوي.
باید د میاشو څخه ځان وژغورل شي