ادب تاریخونه د تنقید لپاره اړین دي، چې باید ولوستل شي. یوه وجه دا ده، چې د زمانې د ادب یو ښه تشخیص پکې وي. او بل د مانیزو توکو د پېژندنې یوه غوره تیوري وي. اصل کې ادب تاریخونه د اختلافاتو یوه تجمع وي، نو په دې ډول د کره کتنې لپاره اړینه ده، چې تاریخونه مطالعه شي.
په پښتو ادب کې د استاد روهي او استاد زلمي هیوادمل تاریخونه داسې اثار دي، چې په پښتو ادب کې د لومړنیو خاکو په توګه ډېر بهترین دي. ولې وروسته، چې څه کار شوی دی؛ په ځانګړي ډول د پوهنتون استادانو، چې کوم کار کړی، نو له څېرمیه یې د تذکرو/تذګرو په سبک لیکل شوي. پرځای ددې، چې د پوهنتون زده کړیالانو ته تنقیدي بصیرت ورکړي، نو د قاعدې په ذهنیت یې روږدي کوي. او لکه اسان، چې فارغ شي، نو له ټولو لوریو یې سترګې تړلې وي. یوازې صراط مستقیم ګوري او مزل کوي. یانې زموږ زده کوونکي په میخانیکي ډول د تقلید په تناظر کې ساتل کیږي.
اړتیا خو دا وه، چې علمي او اکاډمیکو څانګو د کره کتنې لپاره یوه دروازه پرانیستې وای؛ مګر کس شته، چې په تقلیدي موضوعاتو د نوي تجهدي تناظر بحث وکړي. څېړنوال سید نظیم سیدي، یو له داسې کسانو دی، چې د ادب تاریخونو معمولي څېړنه یې ماته کړې او په یوه نوي درایت یې د موضوعاتو جاج اخیستی دی. د شلمې پېړۍ په لومړنۍ نیمایي کې یې د پښتو ادب پرمختیایي بهیر تاریخي مطالعه کړې ده.
د څېړنې لیکوال د وخت فرهنګي حالاتو ته یې نغوته کړې او دا یې د یوه تاریخ په څېر مطالعه کړي دي. یانې په ادبي تاریخ کې ضروري دا ده، چې سیاست د جګړې په ډول او د اتلولیو نمانځل نه دي، بلکې سیاست په ادب کې د یوې مفکورې او تفکر حیثیت لري. ادب تاریخ باید د همدې لید لوري له مخې په ادبیاتو کې تاریخي عوامل وڅيړي. د پښتو ادب د ودې په تکامل کې پور د ادب تاریخ لیکنې په توګه لیکوال هڅه کړې، چې یو لیدلوری رامنځته کړي. ددې ادبي تاریخ یوه غوره فلاټفورم دا هم دی، چې ځینې معنوي توکي یې په زیات تفصیل معرفي کړي دي.
د ځینو لیکوالو او شاعرانو د ونډې په باره کې یې بحث کړی، چې تر ډېره په تنقید نه دی استوار او توصیفي او تشریحي تناظر لري. مګر د ادب تاریخ متن تر ډېره له توصیفي او تشریحي میتود سیوا په تنقید ولاړ وي.
ددې څېړنې یو ښه درایت همدا دی، چې ددې پېر ټول هغه عوامل پکې پېژندل شوي، کوم چې په ادب یې تاثیرات زیات دي. او یو ادبي تاریخ یې باید راڅرګند کړي. دا چې ددې تاریخ لیکنې سټایل څه وړ ده، دا د غور وړ ده؟
په هر صورت زموږ نظر دا دی، چې جناب سیدي صیب دغه مهارت ډېر غوره دی، چې تحقیق د تحقیق په بڼه کوي او بیا د زوړ روایت په باره کې خپله خبره په نوې بڼه کوي. اوس وخت کې زیات لوستونکي فرصوده موضوعاتو په اړه ښه خاطره نه لري، مګر سیدي صیب دغه څېړنه د نوې بڼې د تیورۍ درلودونکې ده. یانې ددغې څېړنې لوستل مو که پنځوس کاله تاریخي ادبي پېر سترګو ته نه دروي، مګر د دیرش کلن تاریخ یو نوی باب مو ضرور سترګو ته دروي.
د جناب سیدي صیب متن د مانا منطق زیات علمي او معلوماتي دی. یانې څېړونکي ټول معلومات تفسیر کړي دي او دا د ادبي تاریخ لیکنې یو ښه سټایل دی.
د ادب تاریخ لپاره غوره دا ده، چې د هر معلوماتي توکي په تفسیر کې محیط او زمانه ډېر رول لري. دا چې جناب سیدي صیب دا توکی پوره مراعت کړی دي او خپل تحقیق یې په همدې تناظر ولاړ دی، نو یو غوره کتاب یې ګڼم. او تاسو یې هم لوستو ته رابولم.
اصل کې زه ددې کتاب په باره کې د تقریظ حق ځان ته نه ورکوم، مګر د ادب لوستونکي یې مطالعې ته رابولم
په درنښت